สืบเนื่องจากกรมราชทัณฑ์ ได้กำหนดให้เรือนจำจังหวัดมหาสารคามเป็นศูนย์นำร่องการศึกษาและการเรียนรู้ของผู้ต้องขัง เป็นเรือนจำต้นแบบด้านการศึกษา ในปีงบประมาณ 2554 เนื่องจากพิจารณาเห็นว่าเป็นเรือนจำที่มีความพร้อมด้านบุคลากรของสถาบันการศึกษาที่สามารถจัดการศึกษาทุกระดับ จนถึงระดับปริญญาโท ซึ่งเป็นเรือนำแห่งแรกของกรมราชทัณฑ์
เรือนจำจังหวัดมหาสารคาม จึงได้ลงนามข้อตกลงความร่วมมือกับมหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม โดยวิทยาลัยกฎหมายและการปกครอง เมื่อวันที่ 25 สิงหาคม 2553 โดยนายชาติชาย สุทธิกลม อธิบดีกรมราชทัณฑ์ และรศ.ดร.สมเจตน์ ภูศรี อธิการบดีมหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม ลงนามร่วมกัน ณ โรงแรมตักสิลา อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม เพื่อดำเนินการเปิดการเรียนการสอนปริญญาโท หลักสูตรรัฐประศาสนศาสตร์มหาบัณฑิต สาขารัฐประศาสนศาสตร์ (รป.ม.)
ทั้งนี้ โดยพิจารณาเห็นว่า ผู้ต้องขังที่ถูกคุมขังอยู่ในเรือนจำ เป็นส่วนหนึ่งของทรัพยากรมนุษย์ที่ควรจะได้รับการพัฒนา เพราะโดยส่วนมากแล้วจะเป็นผู้ที่ขาดการศึกษาหรือมีระดับการศึกษาที่ต่ำ เป็นสาเหตุหนึ่งของการไม่สามารถดำเนินชีวิตเหมือนบุคคลทั่วไปได้ ภารกิจหลัก ของกรมราชทัณฑ์คือการแก้ไขพัฒนาพฤตินิสัยของผู้ต้องขัง มุ่งเน้นให้ผู้ต้องขังที่พ้นโทษไปแล้วได้รับการศึกษา มีความรู้ ความสามารถพร้อมในการที่จะออกไปสู่สังคมภายนอกได้และมีความเป็นอยู่อย่างมี ความสุข การศึกษามีส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ เรือนจำจังหวัดมหาสารคาม เป็นองค์กรหนึ่ง ซึ่งเน้นการส่งเสริมการเรียนรู้สำหรับผู้ต้องขังตลอดชีวิต กอปรกับจังหวัดมหาสารคาม เป็นเมืองตักสิลา เมืองแห่งการศึกษา ที่สถาบันการศึกษาต่าง ๆ สามารถจัดการศึกษาให้กับบุคคลทั่วไปได้ แต่ในมุมหนึ่งของเมืองตักสิลา คือเรือนจำจังหวัดมหาสารคาม เป็นสถานที่คุมขังผู้กระทำผิดและมีภารกิจที่สำคัญในการฟื้นฟู แก้ไข พัฒนาพฤตินิสัยของผู้ต้องขังให้กลับตนเป็นคนดีของสังคม สมควรที่จะขยายโอกาสให้ผู้ต้องขังที่คุณสมบัติสามารถที่จะศึกษาต่อในระดับที่สูงขึ้นได้ โดยเฉพาะในปัจจุบันวิวัฒนาการของการศึกษาเป็นไปอย่างต่อเนื่อง ซึ่งทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำของคนในสังคม หากเรือนจำสามารถที่ยกระดับการศึกษาให้สูงขึ้นโดยมีกลุ่มเป้าหมายที่จะพัฒนาการศึกษาถึงระดับปริญญาโท ก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งของผู้ต้องขัง ที่จะทำให้ได้รับการพัฒนาขึ้นไปอีกระดับหนึ่งของผู้ต้องขังในเรือนจำและทัณฑสถานทั่วประเทศ โดยการย้ายมาศึกษาต่อ ซึ่งเป็นศูนย์กลางของการศึกษาระดับปริญญาโทของกรมราชทัณฑ์
วิธีดำเนินงาน
๑.เรือนจำจังหวัดมหาสารคาม ได้ประสานกับวิทยาลัยกฎหมายและการปกครอง มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม เพื่อดำเนินการเปิดการสอนในหลักสูตรรัฐประศาสนศาสตร์มหาบัณฑิต สาขารัฐประศาสนศาสตร์ (รป.ม.)
๒.ส่วนส่งเสริมการศึกษา กรมราชทัณฑ์ได้ออกหนังสือเวียนให้เรือนจำและทัณฑสถานต่าง ๆทั่วประเทศ เพื่อประชาสัมพันธ์ให้ผู้ต้องขังที่มีความสนใจและย้ายผู้ต้องขังเข้าเรียนที่เรือนจำจังหวัดมหาสารคาม
๓.ประชุมวางแผนการดำเนินการระหว่างผู้บัญชาการเรือนจำ กับคณบดีวิทยาลัยกฎหมายและการปกครอง เพื่อให้ความร่วมมือทั้ง ๒ ฝ่ายในด้านอาคาร สถานที่ การอำนวยความสะดวกกับบุคลากรของมหาวิทยาลัย
๔. มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม จัดทำประกาศ เรื่องการรับสมัครเข้าศึกษาระดับบัณฑิตศึกษา ประจำปีการศึกษา ๑/๒๕๕๔ และเรื่อง การเก็บเงินบำรุงการศึกษา รัฐประศาสนศาสตร์มหาบัณฑิต สาขารัฐประศาสนศาสตร์ (รป.ม.) ในหลักสูตรโครงการร่วมมือระหว่างเรือนจำจังหวัดมหาสารคาม กรมราชทัณฑ์ กระทรวงยุติธรรมกับมหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม พุทธศักราช ๒๕๕๔
๕.จัดปฐมนิเทศประจำปีการศึกษา ๒๕๕๔
๖.เรือนจำออกคำสั่งเจ้าหน้าที่ ทำหน้าที่อำนวยความสะดวกอาจารย์สอน และควบคุมผู้ต้องขัง
เป้าหมาย
ในปีการศึกษา ๒๕๕๔ มีนักศึกษา จำนวน ๑๕ คน โดยมีเจ้าหน้าที่ของเรือนจำจังหวัดมหาสารคาม ๓ คนและผู้ต้องขังที่ย้ายจากเรือนจำต่าง ๆ ๑๒ คน( หญิง ๓,ชาย ๑๒)
ค่าใช้จ่ายในการลงทะเบียน
ค่าธรรมเนียมการศึกษาแบบเหมาจ่ายตลอดหลักสูตร จำนวน ๗๘,๐๐๐ บาท โดยชำระภาคการศึกษาที่ ๑-๔ ภาคการศึกษาละ ๑๙,๕๐๐ บาท และค่าธรรมเนียมแรกเข้า,ระเบียบการ ๗๐๐ บาทและค่าใช้จ่ายอื่นๆ เช่น ค่าเครื่องแบบนักศึกษา เอกสารการสอน ฯลฯ
หลักเกณฑ์การคัดเลือก
๑.สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีหรือเทียบเท่าจากสถาบันอุดมศึกษาที่ ก.พ.รับรองทั้งในและต่างประเทศทุกสาขาวิชา
๒.เป็นผู้กำลังศึกษาภาคการศึกษาสุดท้ายและคาดว่าจะสำเร็จการศึกษาในปีการศึกษานั้น
๓.ผู้ต้องขังคดีเด็ดขาด เหลือโทษไม่น้อยกว่า ๒ ปี
๔.หากเป็นคดียาเสพติด มีปริมาณยาบ้าไม่เกิน ๑,๐๐๐ เม็ด
๕.ผู้ต้องขังเหลือโทษไม่เกินอำนาจการควบคุมคือ ๑๕ ปี
๖.ผ่านการสัมภาษณ์คณะกรรมการบริหารการศึกษา